تاریخ هنر نقاشی قبل از اسلام

نقاشی در ایران سابقه بسیار طولانی دارد. از عصر حجر تا دوران معاصر یک خط سیر ممتد وجود داردکه تعالی این هنر را میرساند. استفاده از لعاب در ایران برای اولین بار در هزاره سوم پیش از میلاد و در شهر شوش رایج شد. ثبت کردن اندیشه هنری بر روی صخره ها ی سنگی و غارها از نخستین نقاشی های موجود در ایران محسوب می شود. قدمت برخی از این گونه نقاشی های صخره ای در غارها را به صورت تقریبی تا 40 هزار سال قبل دانسته اند.
بخش مهمی از این آثار نقاشی دارای رنگ هستند. از زمان دوره سنگ، ناندرتال های ایران زمین، رنگ را می شناختند و از آن به عنوان عنصر دینی و تزیینی در عبادات و جشن های دینی خود استفاده می کردند. ایرانیان در ساخت و ترکیب رنگ ها تجارب زیادی بدست آورده بودند و بیشتر رنگها را از ترکیبات گیاهانی مانند پوست انار و لیمو و یا گیاه اوسکوتی می ساختند.

آثاری که امروزه به عنوان نقاشی این دوره شناخته می شوند شامل اندک آثاری می باشد که عبارتند از :

1- نقاشی های دهان غلامان
2- نقاشی بر روی چوب یافت شده در شهر افیون
3- کاشی های لعاب دار
4- نقاشی مکشوفه در آثار پازلیک
از حجاری ها و نقوش برجسته بر روی تخت جمشید و به خصوص آجرهای لعاب دار شوش می توان حدس زد که در دوران هخامنشیان کتاب های مصوری وجود داشته که به واسطه آن ها و نقش و نگارهایی که بر روی صفحات آن کتاب ها بوده ، صنعتگران و هنرمندان دست به خلق چنین آثار زیبایی بزنند.

در دوره اشکانی سه گروه هنری در ایران وجود داشته اند :

هنر یونانی مآبی ( هلنیستی )
هنر یونانی – ایرانی

هنر ایرانی خالص درباره هنر ساسانی میتوان گفت " هنر ساسانی هنریست دارای خصوصیات و مشخصات مخصوص به خود که ادامه دهنده هنر ایارانی کهن تر از زمان خود، می باشد و عوامل هنری دوره اشکانیان را در بر دارد. همچنین تا حدودی تحت عوامل هنر یونانی مآبی است، اما در هر حال هنری زنده و پویا بوده که منطقه وسیعی از شرق دور تا سواحل اقیانوس اطلس را در بر می گرفت و نقش مهمی در شکل گیری هنر اروپایی و آسیایی بازی می کرد. تمدن اسلامی را می توان وارث واقعی هنر ساسانی دانست.
اما نکته مهم در این دوره ظهور پیام آورانی مانند مانی و مزدک است، معجزه مانی در نقاشی بوده و از صفحات باقی مانده ی کتاب او که ارژنگ نام دارد میتوان اهمیت نقاشی را در آن دوره درک کرد.